Do poniedziałku (13 maja) można i TRZEBA zgłaszać swoje uwagi w ramach konsultacji publicznych, wysyłając maila na adres: sekretariat.dkotc@men.gov.pl.
Na co zwrócić uwagę?
Sprzeciwiamy się fragmentowi zaktualizowanej części wstępnej do podstawy programowej [tzw. preambuły] w brzmieniu: „W celu ograniczenia potencjalnych barier uczenia się nauczyciele stosują w pracy z uczniami założenia uniwersalnego projektowania.
Uczniom z niepełnosprawnościami, w tym uczniom z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, nauczanie dostosowuje się do ich możliwości psychofizycznych oraz tempa uczenia się, wprowadzając racjonalne usprawnienia [….] ” [s.4; Zał. 1. PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO DLA SZKOŁY PODSTAWOWEJ]
W poprzedniej wersji podstawy mówiło się jedynie o uwzględnieniu potrzeb uczniów niepełnosprawnych, w obecnej – pada stwierdzenie znacznie ogólniejsze i bardziej radykalne, które nakłada bezwzględny obowiązek na nauczycieli stosowania założeń uniwersalnego projektowania w odniesieniu do każdego ucznia, i to od początku, a nie pod wpływem konkretnych przyczyn uzasadniających tę strategię postępowania. To znaczne ograniczenie autonomii nauczyciela i stosowanych przez niego metod do jednej, która zostaje mu nakazana. Jest to całkowicie sprzeczne z Kartą Nauczyciela i Prawem oświatowym.
Więcej tutaj: https://www.tysol.pl/a121269-projektowanie-uniwersalne-zmieni-polska-szkole-
uwaga-na-grozne-zmiany-w-preambule-podstawy-programowej
Co z lekturami?
Jeśli chodzi o język polski, w prekonsultacjach odnieśliśmy pewien sukces, bo wiele tekstów,
które miały wypaść wróciły do podstawy programowej. Oburzyło to środowisko tych
polonistów, którzy oczekują większych cięć. Kilkoro z nich przygotowało petycję, a „Gazeta
Wyborcza” wprost nawołuje, aby pisać do MEN i przebić liczbę naszych opinii (tych, którzy oprotestowali cięcia), których liczba a propos języka polskiego wynosiła: 11 092.
https://www.petycjeonline.com/manifest_polonistow_-_wicej_realnych_ci_w_podstawie_programowej
Najważniejsze uwagi do języka polskiego do przesłania:
SZKOŁA PODSTAWOWA
„Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza powinien być omawiany w całości – uczniowie w trakcie nauki na wszystkich poziomach edukacyjnych powinni poznać całość „Pana Tadeusza”. Jeśli w tym momencie nie można przesunąć go do szkoły ponadpodstawowej, należy przywrócić go w całości w kl. VII-VIII.
Należy przywrócić wybrane wiersze Władysława Bełzy
Uzasadnienie: „Katechizm polskiego dziecka” to utwór, na którym wychowały się całe pokolenia Polaków, który budował polską tożsamość narodową.
SZKOŁA PONADPODSTAWOWA
I 2.4 ZAKRES PODSTAWOWY: określa wpływ starożytnego teatru greckiego na rozwój sztuki teatralnej – przywrócić
Uzasadnienie: Nie da się omawiać dzieł dramatycznych z późniejszych epok literackich, nie
odwołując się do początków teatru, nie pokazując pewnej ciągłości, a także przemian
gatunków. Kultura i literatura grecka jest jednym z fundamentów naszej cywilizacji
śródziemnomorskiej.
„Kwiatki św. Franciszka” powinny powrócić
Uzasadnienie: Postać św. Franciszka wywarła olbrzymi wpływ na średniowieczną Europę, a jego podejście do natury dało początek nowoczesnemu postrzeganiu świata przyrody.
„Kroniki” Galla Anonima (fragmenty) powinny powrócić
Uzasadnienie: Bez ukazania wzorców osobowych rycerza, władcy i świętego nie ma możliwości
zaprezentowania pełnego obrazu epoki średniowiecza. Ponadto jeśli chodzi o „Kroniki”, jest to jedyny tekst kronikarski poznawany przez uczniów w całym cyklu kształcenia, podczas którego powinni się dowiedzieć, skąd czerpiemy wiedzę o początkach państwa polskiego.
Jan Chryzostom Pasek, „Pamiętniki” (fragmenty) powinny powrócić
Uzasadnienie: omówienie z uczniami choć niewielkich fragmentów pozwoli ukazać cechy sarmatyzmu konieczne do zrozumienia innych lektur, np. „Pana Tadeusza” czy „Potopu”.
Adam Mickiewicz „Konrad Wallenrod” powinien powrócić
Uzasadnienie: Jest to kluczowy utwór dla zrozumienia pewnego typu myślenia romantycznego, a także dylematu tragicznego w wydaniu nowożytnym.
Witold Pilecki „Raport Witolda” – przenieść do lektur obowiązkowych z uzupełniających
Uzasadnienie: To dobre uzupełnienie dla „Opowiadań” Tadeusza Borowskiego, które
przedstawiają „człowieka zlagrowanego”, poprzez ukazanie obozu koncentracyjnego z
perspektywy oficera, który świadomie podjął się misji przebywania w Auschwitz, by przekazać
władzom meldunek o tym, co tak naprawdę dzieje się w obozie.
Można wykreślić „Odprawę posłów greckich” Jana Kochanowskiego.
Nie zgadzamy się z rezygnacją z „Zemsty”, „Potopu, „Sonetów krymskich”, „W pustyni i w puszczy”, „Boskiej Komedii”, co proponują autorzy wspomnianej wyżej petycji polonistów.JĘZYK POLSKI
Szkoła podstawowa kl. IV-VIII
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
KLASY IV–VI
I. 1. 2 Brak rozróżnienia na prozę realistyczną, fantastycznonaukową i utwory fantasy
terminy powinny pozostać, gdyż są potrzebne przy omawianiu takich lektur jak „Hobbit czyli tam i z
powrotem”, opowiadania Stanisława Lema, jednego z najbardziej znanych polskich pisarzy na świecie.
I 1.3. skrajnie zubożenie znajomości typów powieści, których rozpoznanie nie jest kłopotliwe dla ucznia i
stanowi jedną z podstawowych umiejętności czytelniczych oraz jest zachętą do samodzielnych lektur
terminy powinny pozostać.
I.1.3. rezygnacja z umiejętności rozpoznawania takich gatunków literackich jak dziennik, pamiętnik.
Dziennik i pamiętnik to formy ukazujące bogactwo wewnętrzne autora, skłaniające do autorefleksji,
powinny się pojawić i być zachętą do prowadzenia własnych tego typu zapisków; uczniowie chętnie
piszą dziennik lub pamiętnik, wcielając się w bohaterów literackich.
I. 1.6 Uczniowie nie będą rozpoznawać liczby sylab w wersie i badać związku jej powtarzalności [lub
celowych niezgodności] z melodyką utworu, co bardzo zuboży świadomy odbiór poezji [nie będzie znane
pojęcie np. 8- czy 13-zgłoskowca!]. Uniemożliwi to samodzielne próby poetyzowania wg tradycyjnych
zasad wersyfikacji – powinno pozostać.
I 1.16 Usunięcie „określa doświadczenia bohaterów literackich i porównuje je z własnymi”- usunięcie
jednej z kluczowych funkcji czytania, jaką jest zestawienie i porównanie świata wewnętrznego bohatera
literackiego [przeżycia, uczucia, motywacje etc.] z osobistym doświadczeniem ucznia – powinno pozostać
w celu pobudzenia go do refleksji, jego wzbogacenia i rozwoju.
I 2.9 Usunięcie kluczowych elementów rozpoznawania cech dzieła filmowego to radykalne zubożenie
umiejętności świadomego odbioru tekstu kultury dzieci oglądają dużo filmów i od pierwszych klas
szkoły podstawowej należy uczyć je mądrej analizy dzieła filmowego i krytycznego podejścia do
budowanej przez reżysera kreacji świata przedstawionego.
II 1.7 i II 1.11 Rezygnacja z rozumienia funkcji i sensu stosowania środków językowych [stopniowanie,
rodzaje wypowiedzeń] do opisu świata skutek: ograniczenie umiejętności ucznia jedynie do
rozpoznawania środków językowych, brak nakierowania na rolę, jaką powinien pełnić język.
Uzasadnienie: Powyższe zmiany programowe są skrajnie nienowoczesne, to powrót do mechanicznego
odtwarzania wiedzy. Brak jest oczekiwania stosowania przez ucznia informacji w praktyce i przetwarzania
zdobytej wiedzy, a także krytycznego odbioru tekstów kultury.
Lektury obowiązkowe – powinny pozostać:
Adam Mickiewicz „Powrót taty” – łatwy w recytacji, umożliwia dramę; brak uzasadnienia dla
usunięcia;
2
Należy przywrócić wybrane wiersze Władysława Bełzy
Uzasadnienie: „Katechizm polskiego dziecka” to utwór, na którym wychowały się całe pokolenia
Polaków, który budował polską tożsamość narodową.
Klasy VII-VIII
I 1.2. rozróżnia gatunki epiki, liryki, dramatu, w tym : pamiętnik Literatura pamiętnikarska to obszerny dział
literacki, dzięki któremu poznajemy autentyczne doświadczenia poprzednich pokoleń, należy zostawić
pamiętnik i warto też dodać tu dziennik. Uczniowie chętnie czytają książki dla młodzieży, które zawierają
fragmenty dziennika, co inspiruje ich do redagowania samodzielnie takich form wypowiedzi.
II 2. 1 – należy pozostawić pojęcie skrótu i skrótowca (bez wprowadzania ich typów) oraz ukazać różnice
pomiędzy nimi i zasady poprawnej odmiany, a także zapisu To element użytkowy języka, wiedza, która
przyda się w zastosowaniu praktycznym.
Lektury obowiązkowe:
przywrócić „Śmierć Pułkownika” Adama Mickiewicza Ten piękny wiersz ukazujący topos
śmierci wodza, żołnierza jest okazją do rozmowy zarówno o ars moriendi i oddawaniu życia za
Ojczyznę, jak i dzielnych Polkach, takich jak Emilia Plater, które dawnie angażowały się w walkę za
Ojczyznę, a teraz również wstępują do służb mundurowych.
Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz” w całości – uczniowie w trakcie nauki na wszystkich poziomach
edukacyjnych powinni poznać całość „Pana Tadeusza”. Jeśli w tym momencie nie można przesunąć
go do szkoły ponadpodstawowej, należy przywrócić go w całości w kl. VII-VIII.
Warunki i sposób realizacji
należy pozostawić w lekturach dodatkowych nowele: „Janka Muzykanta” Henryka Sienkiewicza
i „Katarynkę” Bolesława Prusa
Uzasadnienie: Są to teksty przystępne, niezbyt długie, które podejmują ważną problematykę i są
egzemplifikacją złotego okresu polskiej nowelistyki. Mogą stanowić również wzór dla uczniów i pomoc w
szlifowaniu własnego warsztatu pisarskiego dzięki umiejętności określania punktu kulminacyjnego,
zwrotów akcji, puenty, które to elementy twórcze oceniane są podczas egzaminu ósmoklasisty w formie
opowiadania.
Należy pozostawić zapis: „wybrane przez nauczyciela”, aby podkreślić autonomię nauczyciela
w doborze środków i metod nauczania w myśl art. 12 pkt 2 Karty Nauczyciela.
JĘZYK POLSKI
ZAKRES PODSTAWOWY I ROZSZERZONY – LO i Technikum
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I 2.4 ZAKRES PODSTAWOWY: określa wpływ starożytnego teatru greckiego na rozwój sztuki
teatralnej – przywrócić
Uzasadnienie: Nie da się omawiać dzieł dramatycznych z późniejszych epok literackich, nie odwołując się
do początków teatru, nie pokazując pewnej ciągłości, a także przemian gatunków. Kultura i literatura grecka
jest jednym z fundamentów naszej cywilizacji śródziemnomorskiej.
II 2.5 ZAKRES PODSTAWOWY: zostało skreślone: określa rodzaje zapożyczeń i sposób ich
funkcjonowania w polszczyźnie różnych epok; odnosi wskazane zjawiska do współczesnej
3
polszczyzny; – pozostawić: rozpoznaje zapożyczenia oraz sposób ich funkcjonowania w polszczyźnie
różnych epok i rozumie ich funkcje
Uzasadnienie: Aby uczniowie lepiej zrozumieli zjawisko zapożyczeń językowych, należy ukazać je w
kontekście historycznym.
II 2.8 ZAKRES ROZSZERZONY: określa cechy stylu wypowiedzi internetowych oraz wartościuje
wypowiedzi tworzone przez internautów – pozostawić
Uzasadnienie: ze względu na potrzebę przywracania poprawności językowej, zwłaszcza w tekstach
pisanych, pożyteczne jest porównywanie materiału z internetu (wypowiedzi bliższe mentalności i codziennej
praktyce młodzieży) z tekstami literackimi.
LEKTURY
Nie ma potrzeby wykreślać nic z listy lektur uzupełniających i w szkole podstawowej, i szkole
średniej.
LEKTURA OBOWIĄZKOWA
ZAKRES PODSTAWOWY:
Można wykreślić „Odprawę posłów greckich” Jana Kochanowskiego.
Należy pozostawić następujące teksty:
„Kwiatki św. Franciszka”
Uzasadnienie: Postać św. Franciszka wywarła olbrzymi wpływ na średniowieczną Europę, a jego podejście
do natury dało początek nowoczesnemu postrzeganiu świata przyrody.
Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz” w całości!!!
Uzasadnienie: Do tej pory „Pan Tadeusz” omawiany był w kl. VII-VIII szkoły podstawowej w całości i
słuszne jest zrezygnowanie z tego pomysłu. Jednak niedopuszczalne jest, aby maturzysta znał tylko
fragmenty utworu, który został epopeją narodową i jest perłą polskiego romantyzmu, a czytany był przez
Polaków nie tylko w Polsce, ale na całym świecie i do tej pory bardzo doceniany jest przez polską Polonię.
Przetłumaczony na ponad 30 języków uważany jest wśród literaturoznawców zagranicznych za
„encyklopedię polskości” i zestawiany z wielkimi dziełami literatury europejskiej, takimi jak „ Iliada”,
„Odyseja”, „Boska komedia” czy epos J. W. Goethego „Herman i Dorota”.
Wiliam Szekspir „Romeo i Julia” JEST W UZUPEŁNIAJĄCYCH
Uzasadnienie: Poznanie losów kochanków z Werony pozwala uczniom wkroczyć w krąg kanonów
literatury europejskiej, do której odwołuje się współczesna kultura, czego wyrazem jest kilkanaście
adaptacji filmowych dramatu, z czego ostatnia w reżyserii Stevena Spielberga „West Side Story”)
powstał w 2021 roku. Trudno wyobrazić sobie młodego człowieka, który nie wie, skąd się wzięli
Romeo i Julia i ich historia miłosna, która jest jedną z najważniejszych w całej literaturze
„Kroniki” Galla Anonima (fragmenty)
Uzasadnienie: Bez ukazania wzorców osobowych rycerza, władcy i świętego nie ma możliwości
zaprezentowania pełnego obrazu epoki średniowiecza. Ponadto jeśli chodzi o „Kroniki”, jest to jedyny tekst
kronikarski poznawany przez uczniów w całym cyklu kształcenia, podczas którego powinni się dowiedzieć,
skąd czerpiemy wiedzę o początkach państwa polskiego.
Jan Chryzostom Pasek, „Pamiętniki” (fragmenty):
4
Uzasadnienie: omówienie z uczniami choć niewielkich fragmentów pozwoli ukazać cechy sarmatyzmu
konieczne do zrozumienia innych lektur, np. „Pana Tadeusza” czy „Potopu”.
F. Karpiński, przykład sielanki
Uzasadnienie: Skoro w języku codziennym pojawiają się sformułowania „sielankowy nastrój, atmosfera”,
„to taka sielanka”, oczywiste jest, że młody człowiek powinien w szkole dowiedzieć się, czym jest sielanka,
kiedy i kto ją tworzył, powinien poznać gatunek i konwencję sentymentalną jako uzupełnienie klasycyzmu
oświeceniowego;
Adam Mickiewicz „Konrad Wallenrod”
Uzasadnienie: Jest to kluczowy utwór dla zrozumienia pewnego typu myślenia romantycznego, a także
dylematu tragicznego w wydaniu nowożytnym.
Witold Pilecki „Raport Witolda” – przenieść do lektur obowiązkowych z uzupełniających
ZOSTAŁO W UZUPEŁNIAJĄCYCH
Uzasadnienie: Byłoby to dobre uzupełnienie dla „Opowiadań” Tadeusza Borowskiego, które
przedstawiają „człowieka zlagrowanego”, poprzez ukazanie obozu koncentracyjnego z perspektywy
oficera, który świadomie podjął się misji przebywania w Auschwitz, by przekazać władzom meldunek o
tym, co tak naprawdę dzieje się w obozie.
wybór wierszy Tadeusza Gajcego
Uzasadnienie: Wiersze Gajcego są bardzo dobrym uzupełnieniem dla poezji K. K. Baczyńskiego,
odzwierciedlając nieco inną wrażliwość poetycką i dopełniając obraz czasu wojny ukazany oczyma poetów
pokolenia Kolumbów.
Przenieść z lektur obowiązkowych do uzupełniających (zamiast je w ogóle wyrzucić) następujące
utwory:
Wergiliusz, „Eneida” (fragmenty);
św. Augustyn, „Wyznania” (fragmenty);
św. Tomasz z Akwinu, „Summa teologiczna” (fragmenty);
Uzasadnienie: Literatura starożytna to kanon, który dobrze jest znać i który stanowi podstawę kultury
śródziemnomorskiej. Z kolei św. Augustyn i św. Tomasz, to nie tylko święci, ale przede wszystkim wielkie
umysły doby oświecenia, filozofowie i myśliciele, którzy przyczynili się do rozwoju filozofii i
piśmiennictwa europejskiego. Jeśli rezygnujemy z obowiązku omawiani tych lektur, dajmy możliwość
nauczycielowi omówienia ich jak dopełnienie lektur obowiązkowych.
Warunki i sposób realizacji
LEKTURY UZUPEŁNIAJĄCE – pozostawić:
Maria Konopnicka, wybór wierszy
Uzasadnienie: Maria Konopnicka to ważna poetka i autorka książek dla dzieci, a także twórca „Roty”, która
aspirowała do roli hymnu narodowego i dla wielu Polaków w czasie zaborów takim hymnem była.
Niedopuszczalne jest zupełne usunięcie nazwiska tej poetki z podstawy programowej. Nie ma bowiem również
żadnego jej utwory w podstawie programowej dla szkoły podstawowej.
Tadeusz Peiper, wybór wierszy
Uzasadnienie: Nauczyciel powinien mieć możliwość omówienia twórczości założyciela Awangardy
Krakowskiej, choć nie będzie do tego zobowiązany.
5
wybór wierszy Anny Kamieńskiej, Anny Świrszczyńskiej, Julii Hartwig, Stanisława Grochowiaka,
Ryszarda Krynickiego, Edwarda Stachury, Adama Zagajewskiego, wybór wierszy
Uzasadnienie: Nie ma potrzeby usuwać żadnych utworów z lektur uzupełniających. Wierszy powyższych
poetów nie trzeba rekomendować. Można jedynie ubolewać, że nie będzie dla nich miejsca wśród lektur
obowiązkowych.
Stefan Wyszyński „Zapiski więzienne”, Jan Paweł II „Przekroczyć próg nadziei” (fragmenty),
„Fides et ratio” (fragmenty), „Tryptyk rzymski”,
Uzasadnienie: Zarówno Jan Paweł II, jak i kardynał Wyszyński to nie tylko przedstawiciele Kościoła, ale
przede wszystkim polscy patrioci, mężowie stanu i wielkie umysły. Karol Wojtyła to ponadto utalentowany
poeta i dramaturg. Trudno odmówić im wkładu do polskiej myśli, a także literatury, dlatego zdecydowanie
należy pozostawić nauczycielom możliwość omówienia fragmentu ich twórczości
ODNIESIENIE SIĘ DO „MANIFESTU POLONISTÓW: Grzeczni… już byliśmy!”
Należy pozostawić „W pustyni i w puszczy” najlepiej w całości lub chociaż we fragmentach.
Uzasadnienie: Jest to jedna z pierwszych polskich powieści przygodowych dla młodzieży, którą uczniom
się dość dobrze czyta.
Pozostawić „Zemstę”
Uzasadnienie: Aleksander Fredro to jeden z najwybitniejszych polskich komediopisarzy; powiedzonka z
„Zemsty” weszły do obiegu – trudno sobie wyobrazić, żeby Polak nie znał słów „Hej, Gerwazy, daj
gwintówkę…” czy „Mociumpanie”.
Pozostawić „Panią Twardowską”
Uzasadnienie: Utwór barwny, ciekawy, nawiązujący do znanej polskiej legendy.
Pozostawić „Sonety krymskie”
Uzasadnienie: Uczniowie chętnie uczą się na pamięć jednego sonetu, tekst nie jest trudny w przyswojeniu i
omówieniu.
Pozostawić „Potop” Henryka Sienkiewicza
Uzasadnienie: Trylogia Sienkiewicza jest elementem naszego kodu kulturowego.
Nie przenosić na poziom rozszerzony „Boskiej komedii”
Uzasadnienie: w kulturze jest bardzo wiele odwołań do tego teksstu, jest to dzieło znaczące w polskiej kulturze.
Pozostawić w „Tren IX” i „Tren XIX” Jana Kochanowskiego
Uzasadnienie: „Tren IX” jako krytyka stoicyzmu jest konieczny dla zrozumienia kryzysu światopoglądowego poety,
„Tren XIX” to zwieńczenie cyklu, wyjaśnienie, do czego doszedł poeta.
Pozostawić listę lektur uzupełniających.
Uzasadnienie: Przydatna, aby czerpać inspirację, a nie jest przecież obowiązkowa.
Warszawa, 12.05.2024
Jeśli chodzi o podstawę programową z historii, uwzględniona została niewielka liczba
naszych uwag, dlatego apelujemy o wysłanie ich ponownie – w dokumencie zostały
pominięte te kwestie, które resort edukacji wziął pod uwagę; do pobrania tu:
W zakresie nauczania matematyki warto podkreślić rolę ważnej zasady kształtowania liczenia pamięciowego i pisemnego. Liczenie w pamięci nie może ustępować na rzecz korzystania z kalkulatorów (klasy IV-VI oraz VII-VIII). Jesteśmy za pozostawieniem działów kombinatoryka i rachunek prawdopodobieństwa w klasach VII-VIII oraz w celach kształcenia matematycznego w klasach IV-VIII sformułowania „lub w działaniach trudniejszych”.
A co z programem historii?